2․ Նախադասություներն ընդարձակի՛ր:

Պտտվում է:-Երկիրը պտտվում է արեգակի շուրջը:

Հասկանում ենք:-Երբ ուսուցչուհին բացատրում է դասը մենք անմիջապես հասկանում ենք:

Հեռանում են:-Հեռանում են մեր անվանի գրողները, թողնելով մեզ մեծ գրական ժառանգություն:

Մոռացել ես:-մոռացել ե՞ս մեր դաժան պատերազմի մասին:

Գտա:-Ես գտա երջանկության գախտնիքը՝ առողջություն գիտելիիք և խաղաղ երկինք

3․ Նախադասությունները  լրացրո´ւ:

Աշխարհը շատ ուրախ կլինի, եթե պատերազմ չլինի

Մարդիկ շատ բարի կլինեն, եթե հասկանան, որ չարությամբ ոչ մի լավ բանի չեն հասնի

Ապրելը շատ անհետաքրքիր կլինի, եթե ամեն օր ապրես նույն կյանքով

Ոչ մի մարդ չի մնա այս մոլորակում, եթե չլինի ջոր, լույս, արև, թթվածին

4․Նախադասությունների ճիշտ հաջորդականությունը  գտի´ր և տեքստը վերականգնիր:

Այնտեղ այս ահավոր ծույլր փուշ, ճյուղ, կաթնախոտ ու տատասկ էր ուտում: Ձին գնաց ու պատմեց մարդուն: Ուղ- տը շատ ծույլ էր, մարդու մոտ աշխատել չէր ուզում ու աշ- խատանքից խուսափելու համար ապրում էր Ոռնացող անապատում: Հետո շունն ու եզը հերթով եկան: Ուղտը պատաս­խանեց.

-Ո՜ւզ, ո՜ւզ:

Ուղտը նրանց էլ միայն «ուզ» ասաց: Մի երկուշաբթի առավոտ ձին՝ թամբը մեջքին, սանձը բերանին, եկավ մոտն ու ասաց.

-Ո´ւղտ, ա´յ ուղտ, դո´ւրս արի ու մեզ նման աշխատի´ր:

Հենց այդ «ուզն» էլ նրան պատիժ դարձավ. դրանից մեջքին կուզ աճեց:

Ուղ- տը շատ ծույլ էր, մարդու մոտ աշխատել չէր ուզում ու աշ- խատանքից խուսափելու համար ապրում էր Ոռնացող անապատում:Այս ահավոր ծույլը այնտեղ փուշ, ճյուղ, կաթնախոտ ու տատասկ էր ուտում: Ձին գնաց ու պատմեց մարդուն:

Մի երկուշաբթի առավոտ ձին՝ թամբը մեջքին, սանձը բերանին, եկավ մոտն ու ասաց.

-Ո´ւղտ, ա´յ ուղտ, դո´ւրս արի ու մեզ նման աշխատի´ր:

Հետո շունն ու եզը հերթով եկան:

Ուղտը պատաս­խանեց.

-Ո՜ւզ, ո՜ւզ:

Ուղտը նրանց էլ միայն «ուզ» ասաց:

Հենց այդ «ուզն» էլ նրան պատիժ դարձավ. դրանից մեջքին կուզ աճեց:

եր գրելով՝ նախադասություննե´ր ստացիր:  

Օրինակ՝ Ինչքա՞ն ժամանակ ո՞վ ի՞նչ էր անում ինչի՞ ի՞նչը-Ամբողջ օրը կինը փնտրում էր աղմուկի պատճառը:
Ինչպիսի՞ ի՞նչը ի՞նչ էր անում:
Քանի՞ ինչե՞րը ի՞նչ արեցին, որտե՞ղ:
Ո՞ւմ ի՞նչը  ի՞նչ էր անում, որտե՞ղ:
Ո՞ր ո՞վ ի՞նչ արեց, ե՞րբ:

1.Սոված շունը հաչում էր:

2.Երեք ընկերները լողացին լճում:

3.Հովիվի շունը քշում էր գայլերին սարում:

Վարդանի քույրը մաքրեց գրատախտակը դասամիջոցին:

6․Հարցերին պատասախանի´ր և պատասխաններն այնպես գրի´ր, որ տեքստի ընդարձակ փոխադրություն ստանաս:

Երեք հազար տարեկանում ավտովթարից կործանվեց ձիթապտղի այն ծառը, որի տակ հույն մեծ փիլիսոփա Պլատոնն իր սաների հետ ցրույցներ էր անցկացնում:

Հարցեր

Ո՞վ էր Պլատոնր: Նա ի՞նչ սովորություն ուներ (ինչպե՞ս էր ուսուցանում սաներին): Որտե՞ղ էր  ուսուցանում  սաների հետ: Ինչքա՞ն ապրեց ծառը: Ծառն ինչի՞ց կործանվեց: Այս պատ- մությունից ի՞նչ հետևություն կարելի է անել:

Պլատոնը հույն մեծ փիլիսոփայեր:Նա ձիթապտղի ծառի տակ իր սաների հետ զրույցներ էր անցկացնում:Ծառը ապրեց երեք հազար տարի:Ծառը կործանվեց ավտովթարից:

Բնությունն ավելի երկար է ապրում քան մարդը

7․Երկու հետևություններից ո՞րն ես ճիշտ հա­մարում: Պատասխանդ պատճառաբանի´ր:

Կոշիկի եվրոպական հայտնի մի ֆիրմա իր աշխատակից- ներից երկուսին Աֆրիկա ուղարկեց, որ պարզի, թե իր կոշիկ- ներն այնտեղ կարո՞ղ Է վաճառել: Շուտով գործուղվածներից  մեկը հայտնեց. «Կոշիկ արտահանելու ոչ մի հեռանկար չկա. այստեղ բոլորը բոբիկ են քայլում»: Մյուսը  դրությունն այլ կերպ գնահատեց. «Հեռանկարները հիանալի են. բոլորը  բոբիկ են քայլում»:

Կոշիկ արտահանելու ոչ մի հեռանկար չկա. այստեղ բոլորը բոբիկ են քայլում որովհետև այնտեղ շատ շոգ է:

1․ Շարունակի՛ր (հարցերին պատասխանելով’ գրավոր պատմի՛ր):

Մի օր ճամփա ընկանք ու գնացինք աշխարհ տեսնելու: Գնացինք. գնացինք. շատ թե քիչ. մեր իմացած ու չիմացած երկրներն անցանք, սարերն անցանք, ծովերն անցանք, անապատն անցանք, մեկ էլ դեմներս մի գունավոր քաղաք փռվեց: Որ մտանք, զարմանքից բերաններս բաց մնաց: Քաղա՛ք. դու քաղա’ք. ոչ մի բան միագույն չէր:

Տներն ինչի՞ց էին կառուցված: Ծառերը. թփերն ու ծաղիկներն ինչպիսին էին: Կենդանիներն ինչպիսի՞ն էին: Ինչպիսի՞ քաղաք էր: Ինչի՞ց էր քաղաքն այդպիսին դարձել: Մարդիկ ի՞նչ տեսք ունեին. Ինչպիսի՞ն էին. Ինչո՞վ էին զբաղվում: Ձեզ ինչպե՚՞ս ընդունեցին: Ի՞նչ արեցիք այդտեղ:

Տները կառուցված էին վարդագույն տուֆից:Ծառերը պատված էին գեղեցիկ կանաչ գույնով, թփերը շատ խնամված էին դարձյալ պատված էին կանաչ տերևներով իսկ ծաղիկները շատ գեղեցիկ էին իրենց երփներանգ ու գույնզգույն գույներով:Կենդանիները մաքուր էին՝ կերակրված խնամված և մարդկանց հետ կարծես ընկերներ լինեին:Մարդիկ շատ գեղեցիկ և մաքուր հագնված էին:Նրանք շատ բարի էին և ժպտում էին բոլորին:Ամեն մեկը ուներ իր աշխատանքը և մեծ ջանասիրությամբ կատարում էին իրենց գործը:Մեզ ընդունեցին շատ սիրալիր և հյուրասիրեցին իրենց ավանդական ծեսերով ու ճաշկերույթով:Մենք որպես ճամփորդներ ուսումնասիրեցինք իրենց քաղաքը, իրենց նախասիրությունները և իրենց մշակույթը, որը մեզ շատ զարմացրեց և հիացրեց

ՄԱՅՐԵՆԻ

Կարդա Գ հատվածը և կազմիր հարցեր այդ հատվածի վերաբերյալ:

1.Ինչպես աղվեսը համոզեց նախրապաանին, հովիվներին, խոտհարողներին, որ նրանք ասեն թե այդ բոլորը պատկանում է չախչախ թագավորին:

2.Աղվեսը ինչպես Շահ-Մարին դուրս արեց պալատից:

Կարմիրով նշված բառերը բաժանիր բաղադրիչների, յուրաքանչյուրի դիմաց նշիր բառի տեսակը ըստ կազմության:

Նախիր-անասուն կով

Ընդարձակ-լայն

Աղուհաց-հյուրասիրություն

փոշի-հողի ամպ

Ոսկեզոծ-ոսկով պատված

Կարգադրություն-հրաման

Էսօր-այսոր

Թվարկիր հեքիաթի հերոսներին, բնութագրիր յուրաքանչյուրին մեկ դիպուկ բառով:

Աղվես-խորամանկ

Թագավոր-տիրակալ

Հնձվոր-արտ քաղող

Նախրապան-անասուն պահող

ԿՈՏՈՐԱԿՆԵՐ

2.Անկանոն կոտորակից նույն հայտարարն ունեցող ի՞նչ կանոնավոր կոտորակ պետք է հանել, որպեսզի պատասխանը բնական թիվ լինի.

10/3=9/3

29/7=4/7

62/11=19/11

3.ABC եռանկյան պարագիծը 12/7 սմ է: Հայտնի է, որ AC = 5/7 սմ, AB = 3/7 սմ: Գտե՛ք BC կողմի երկարությունը:12/7-8/7=4/7

4.Ի՞նչ կոտորակ պետք է գրել աստղանիշի փոխարեն, որպեսզի ստացվի հավասարություն:

82/105 +* = 91/105=91/105

* + 11/12 = 29/12=29/12

5.Կատարե՛ք կոտորակների հանում:

27/24 – 19/32=51/96

25/81 – 5/18=30/162

35/48  — 17/36=37/144

43/64 – 15/24=9/192

81/56 – 3/14=69/96

72/169 – 5/26=79/338

6.Գտե՛ք որևէ երկու կոտորակ, որոնց տարբերությունը լինի՝

4/9=8/9

17/5=19/5-2/5

18/13=21/13-3/13

ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱ

1.Կատարե՛ք կոտորակների հանում:

63/15 – 48/15=15/15=1

100/19 – 31/19=69/19

8/7 – 1=1/7

10/197 – 4/197=6/1197

որի երեսից հազիվ վեր է բարձրանում քարացած հարսի գլուխը՝ Հարսնաքարը։

Հենց այս հայկազուն հսկայի անունով էլ լիճը կոչվեց «Սևան»:

Գոյություն ունի լճի անվանման ծագման ևս մեկ ավանդություն․

Սևանա լճի տեղում առաջ ցամաք է եղել՝ անտառապատ բլուրներով, ծաղկավետ դաշտերով ու բերրի վարելահողերով։ Գյուղին մոտիկ բլրի տակ եղել է մի ջրառատ աղբյուր, որից ջուր վերցնելիս գյուղացիները հանում էին ակունքի/ սկզբնակետ, որտեղից բխում է աղբյուրը/ մեծ փակիչը և ապա զգուշությամբ հարմարեցնում տեղում։

Մի երեկո գյուղի հարսներից մեկը ջրի է գնում աղբյուրը, հանում է փակիչը, կուժը լցնում ու գալիս տուն՝ մոռանալով փակել ակունքը։ Ջուրը դուրս է հորդում, ծավալվում չորս կողմ, երբ հասնում է տնակներին, բնակիչները փախչում են, ասելով «Քար դառնա ով բաց է թողել ակունքը»։ Եվ մոռացկոտ հարսը քար է դառնում, իսկ ջուրը անընդհատ հոսելով գոյացնում է Սևանա լիճը,

ձկներն ու բուսատեսակները, որոնք սովոր էին սառը ջրին:

Ավանդազրույցներ

Ասում են` մի քանի կրոնավորներ Վանից գալիս են այստեղ և լճի մեջ տեսնելով գեղեցիկ կղզին և հոգեպարար լռությունը` բացականչում են. «Սա է Վան»: Այսինքն` մեզ համար լավ բնակվելու տեղ է: Այդպես են կղզին և լիճը ստացել Սևան անունը:

Իսկ մեկ ուրիշ զրույց պատմում է, որ շատ հին ժամանակներում չքնաղ ու կապուտաչ մի գեղագանգուր ու քաջ հսկա էր ապրում: Նա առավոտյան վաղ արթնանում էր, վերցնում էր իր մեծ նիզակն ու մտնում լիճը: Նա քաջ լողորդ էր և օրվա մեծ մասն անց էր կացնում լճի ջրի մեջ: Այդ հսկան` Սևանը, հսկում էր ամենուր և անսպասելի հայտնվում էր այն ափերում, որտեղ թշնամի էր երևում: Եվ նրա անվրեպ նիզակն անմիջապես վնասազերծում էր թշնամուն, որը կա՛մ խեղդվում էր լճում, կա՛մ էլ մազապուրծ փախչում էր:

ձմեռային բախտակ, բոջակ: Լճի մակարդակի արհեստական իջեցման հետևանքով իշխանի համար կենսաբանական պայմանները խիստ վատացել են: Այն այժմ ոչնչացման եզրին է և գրանցված է Կարմիր գրքում: 1924 թվականից Լադոգա և Չուդ լճերից Սևան է բերվել սիգը, որը շատ արագ բազմացավ և ունի արդյունագործական նշանակություն: Սևանի ձկնատեսակներից է նաև կողակը: Ջրի մակարդակի իջնելը, որը 1950 թվականից էներգետիկ կարիքների և ոռոգման նպատակով լճից մեծ քանակությամբ ջրի բաց թողնման հետևանք էր: Այն հանգեցրեց շատ ձկնատեսակների ոչնչացման, ափամերձ հատվածների ճահճացման և բնապահպանական աղետի իրական վտանգի առաջացման: 80-ականներին լճից ջրի բացթողումը էապես կրճատվեց, և կառուցվեց 48 կիլոմետր երկարությամբ Արփա-Սևան թունելը`   Արփա գետի ջրերը լիճ տեղափոխելու համար: Այդուհանդերձ, լճի ներկայիս մակարդակը 11 մետրով ցածր է նախնականից, որը 2000 մետրով բարձր է եղել ծովի մակերևույթից: Լճի իջնելուն համընթաց բարձրանում է նաև ջրի ջերմաստիճանը և այդ պատճառով տուժում են

Երկարություն`   78 կմ

Լայնություն`   56 կմ

Մակերես `  1243 կմ2

Ծավալ`   33.2 կմ3

Ամենամեծ խորություն`   100 մ

Միջին խորություն`   30 մ

Թափանցելիություն`   4.5 մ

Ավազանի մակերես`   3647 կմ2

Սևանա լիճ (նաև`   Գեղամա ծով)՝ լիճ Հայաստանի Գեղարքունիքի մարզում։  Ծովի մակերևույթից բարձր է 1900 մ: Այն երկրագնդի քաղցրահամ ջուր ունեցող 2-րդ բարձրադիր լիճն է՝ Հարավային Ամերիկայի Տիտիկակա լճից հետո։Հայաստանի Հանրապետության ամենախոշոր, իսկ Հայկական բարձրավանդակի մեծությամբ երրորդ լիճը (Վանա լճից և Ուրմիա լճից հետո)։ Հնում հայտնի է եղել Գեղամա ծով, Գեղարքունյաց ծով կամ Լուխմիտա անուններով: Ի տարբերություն Ուրմիա և Վանա լճերի, բաց լիճ է և ունի քաղցրահամ ջուր։ Սևանա լճի մեջ են թափվում 28 գետակներ, և նրանից սկիզբ է առնում Հրազդան գետը։ Երկրաբանական ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ Սևանա լիճն առաջացել է 3-րդական դարաշրջանում և ի սկզբանե եղել է ավելի ծանծաղ, քան այսօր: Այդ են վկայում Սևանա լճի ափին 20-րդ դարի 50-ական թվականներին կատարված հնագիտական ուսումնասիրությունները։

Ձկնատեսակները

Լճում էնդեմիկ տեսակներց է իշխան ձուկն իր չորս տեսակներով`   գեղարքունի, ամառային բախտակ,